Το μοναδικό ηφαιστειακό έδαφος της Σαντορίνης, που σε αυτό κυρίως οφείλεται ο μοναδικός χαρακτήρας και η υψηλή ποιότητα που έχουν τα κρασιά της, συμπληρώνει τους λόγους που αυτό το αμπελοτόπι έχει τα χαρακτηριστικά ενός αμπελώνα Μουσείο

Είναι από τους αρχαιότερους αμπελώνες, περίπου τριών χιλιάδων ετών. Μετά την μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη γύρω στο 1620 π.Χ. που άλλαξε τη μορφή του νησιού, όλη σχεδόν η έκταση του νησιού καλύφτηκε από την ηφαιστειακή λάβα με πάχος που φθάνει και τα 40 μέτρα. Η ζωή εξαφανίστηκε. Αργότερα αυτή η λάβα έγινε το νέο καλλιεργήσιμο έδαφος της Σαντορίνης. Με την επανακατοίκηση του νησιού γύρω στο 1200 π.Χ. εμφανίζεται και πάλι το αμπέλι ως η βασική καλλιέργεια του νησιού, μαζί με τις συκιές και το κριθάρι (σύμφωνα με τις αρχαιολογικές έρευνες και πριν την ηφαιστειακή έκρηξη καλλιεργείτο το αμπέλι και παρήγαγαν κρασί).

Το έδαφος είναι ένα μείγμα στάχτης, κίσσηρης και ελαφρόπετρας. Σ’ όλη την έκταση του νησιού, συναντάμε μικρούς και μεγάλους λίθους σιδηρομαγνησιακής σύστασης, καθώς και μικρά και μεγάλα τεμάχια λάβας, όλα ηφαιστειακής προέλευσης. Η ελαφρόπετρα (μικρές έως πολύ μικρές πέτρες πορώδεις) βρίσκεται τόσο στην επιφάνεια όσο και κάτω από την επιφάνεια και σε αρκετό βάθος.

Το κλάδεμα είναι μοναδικό. Από την αρχαιότητα δημιουργήθηκε αυτή η ιδιότυπη και μοναδική τεχνική που παραπέμπει σε φωλιά πελαργού και λέγεται γυριστή. Είναι ένα κλάδεμα απόλυτα προσαρμοσμένο στις ιδιαίτερες συνθήκες του νησιού. Λόγω των ακραίων συνθηκών του νησιού και του αμμώδους εδάφους, την άνοιξη συνήθως πνέουν ισχυροί άνεμοι που σαν αμμοβολή καταστρέφουν τους νεαρούς βλαστούς και τα σταφυλάκια. Τα κλαδιά που δημιουργούν ένα στεφάνι πολύ χαμηλά στο έδαφος, σώζουν τα σταφύλια που βρίσκονται στην απέναντι πλευρά της διεύθυνσης του ανέμου. Επίσης λόγω της μεγάλης ηλιοφάνειας τους καλοκαιρινούς μήνες τα σταφύλια καλύπτονται από το φυλλικό «θόλο» που δημιουργεί αυτή η μόρφωση του κλήματος.

Λόγω του ηφαιστειακού εδάφους ο αμπελώνας δεν προσβλήθηκε από την φυλλοξήρα και ούτε πρόκειται να προσβληθεί σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα. Είναι από τους σπάνιους αμπελώνες του κόσμου που τα κλήματα μεγαλώνουν και παράγουν με το δικό τους ριζικό σύστημα, με συνέπεια η ηλικία τους να ξεπερνάει πολλές φορές και τα 100 χρόνια. Η ανανέωση του αμπελώνα από την αρχαιότητα γίνεται με καταβολάδες και μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το κάθε αμπέλι δεν έχει ημερομηνία γέννησης.

Είναι φυσικό ένας αμπελώνας 3000 ετών όπως της Σαντορίνης να έχει ένα πλούσιο ποικιλιακό δυναμικό. Έχουν αναγνωριστεί πάνω από 50 ποικιλίες με πολλές από αυτές να είναι αυτόχθονες. Το Ασσύρτικο, η σπουδαιότερη αυτόχθονη ποικιλία, καλύπτει το 70% της έκτασης του αμπελώνα. Τα τελευταία χρόνια, λόγω της υψηλής του ποιότητας, φυτεύτηκε και σε πολλά αμπελοτόπια της υπόλοιπης Ελλάδας όπως και του εξωτερικού. Επίσης σπουδαία ερυθρή ποικιλία είναι το Μαυροτράγανο κι αυτή αυτόχθονη του αμπελώνα που άρχισε να φυτεύεται κι αλλού.

Το κλίμα χαρακτηρίζεται ως μεσογειακό, με ήπιους χειμώνες και δροσερά καλοκαίρια, λόγω των δυνατών βοριάδων που πνέουν το καλοκαίρι, των οποίων η διάρκεια μπορεί να κρατήσει και ένα μήνα. Τα κλήματα ανακουφίζονται με τη δροσιά που φέρνει η θάλασσα. Οι βροχοπτώσεις ανέρχονται σε 350 χιλιοστά βροχής, κατά μέσον όρο και η μέση μηνιαία θερμοκρασία είναι 16,5ο C.

Το καλοκαίρι, τις περισσότερες νύχτες, λόγω της υψηλής θερμοκρασίας της ημέρας και της υγρασίες που δίνει η θάλασσα και κυρίως η θάλασσα της καλδέρας, πέφτει στην επιφάνεια του εδάφους και στα φύλλα της “αμπελιάς” μια ιδιότυπη βροχή που οι ντόπιοι την ονομάζουν “πούσι” ανακουφίζοντας τα κλήματα από τις υψηλές θερμοκρασίες της ημέρας. Η γνωστή ψύχρα τις νύχτες, τους θερινούς μήνες -υπεύθυνη της μεγάλης διαφοράς της θερμοκρασίας που δημιουργείται τη μέρα με τη νύχτα- βοηθάει στην υψηλή ποιότητα των οίνων της Σαντορίνης.

Η Σαντορίνη ανήκει στο νησιώτικο σύμπλεγμα του Νοτίου Αιγαίου, στις Κυκλάδες. Έχει έκταση 73 τετραγωνικά χιλιόμετρα και βρίσκεται σε γεωγραφικό πλάτος από 36 19’ 56’’ έως 36 28’ 40’’ Β. Γεωγραφικό μήκος από 25 19’ 22’’ έως 25 29’ 13’’ Α. Ο αμπελώνας του νησιού με έκταση περίπου 1.400 εκτάρια, ξεκινά ομαλά από τη θάλασσα και καταλήγει με αναβαθμίδες στην καλδέρα, της οποίας το ύψος κυμαίνεται ανάμεσα στα 150 με 250 μέτρα.

Η περιεκτικότητα σε πέτρες σιδηρομαγνησιακής σύστασης και ελαφρόπετρας, διαμορφώνει το χαρακτηριστικό και μοναδικό ηφαιστειακό έδαφος της Σαντορίνης. Η ελαφρόπετρα με τους πόρους της κρατάει την υγρασία του εδάφους, αμβλύνοντας το στρες της καλοκαιρινής περιόδου. Οι μεγάλες και μικρές πέτρες σιδηρομαγνησιακής προέλευσης δίνουν αυτόν τον ιδιαίτερο μινεράλ χαρακτήρα που έχουν τα κρασιά της Σαντορίνης.